Türkiye Almanya İngiltere'de Mesleki Eğitim (10.01.2011)

Adıyaman RAM tarafından gerçekleştirilen “Mesleki Eğitimde Bilinçli Tanıtım Ve Yönlendirme” projesi, AB Destekli olarak gerçekleştirildi. Yurt içinde 6 ,yurt dışında 2 ortakla yürütülen çalışmalar sonucunda yediğimiz, içtiğimiz, gezdiğimiz bizim olsun ancak gördüklerimizi sorumluluk bilinci içerisinde paylaşmak isteriz.

            Proje mesleki eğitimin geniş bir mukayeseli incelemesi olduğu ve incelenen ülkeler AB’nin en önemli ülkeleri olduğu için mukayesenin de önemli olduğu düşüncesindeyim.

İngiltere’de eğitim; İlköğretim, ortaöğretim, ileri eğitim ve yükseköğretim olarak kademelere ayrılır. 5-16 yaş arası çocuklar için eğitim kanunen zorunludur. Aynı tür müfredatı uygulayan 2 tür okul vardır. Devlet okulları ve Özel okullar.

Devlet okulları hükümet tarafından desteklenir ve yerel yönetimler tarafından kontrol edilir. Velilerden hiçbir ücret alınmaz. Ortaöğretimde (11 yaşında ortaöğretime geçilir) daha çok kavramaya yönelik eğitim vardır. Okullar tüm bilişsel ve akademik düzeyde öğrenci alırlar. Fakat Grammary Okulları ağırlıklı olarak akademik düzeyde çok başarılı çocuklarla ilgilenir ve sınavla öğrenci kabul ederler. Ve bazıları da karma eğitim yapmazlar.

İngiltere’de mesleki eğitim, bir çok ortaöğretim kurumunda ve genellikle yaş sınırı olmaksızın farklı modüllerdeki eğitim süreci içerisinde ayrıca zorunlu eğitimden sonra ileri eğitim veren kolejlerde mesleklere yönelmek isteyen 16 yaşından sonraki bireylerin tercihleridir. Tüm okul kademelerinde İngilizce eğitimi çok önemlidir ve bu eğitimden ve devamında matematikten elde edilen başarıya göre öğrenciler 11 yaşından (6.sınıftan) itibaren okul sistemi içinde yönlendirilmeye başlarlar. İngiltere’de bazı meslek seçimlerinde bireylerin bazı zorunlu yetenekleri göstermesi gerekmektedir. Değerlendirmeler kişilerin niteliklerine göre veya yazılı, sözlü ve uygulama sınavlarına göre veya sürekli değerlendirmeler yapılır. Mesleki eğitim daha çok sertifika programları içeriğinde sürdürülür.

            İş ve meslek edinimi ve devamında istihdamın gerçekleştirilmesi ingiltere’de eğitimin yerelleşmesi parelelinde şehir meclislerinin kontrolündeki Jobcentre ve connexions’ların sonuca ulaşan çalışmaları ile sürdürülür. Bu kurumlar hizmetlerini ulusal ve uluslararası boyutta sürdürür.

Ayrıca mesleki rehberlik içeriğinde hizmetler veren çeşitli yapılanmalarda ve çok sayıda özel sektöre ait kariyer ve rehberlik merkezleri bulunmaktadır. Bu merkezlerde başvuranlara iş bulma, kişisel gelişim, meslekleri tanıma,...vb. hizmetler sunulur.

Almanya’da eğitim; Tüm okulların demirbaş, yapım ve onarım hizmetleri belediyeler tarafından sağlanır. Okul müdürleri sadece eğitim öğretim ile ilgilenir. Okul müdürü 6 saat derse girer. Müdür yardımcısı 21 saat, Öğretmenler ise 27 saat derse girer.

Çocuklar 3 yaşına kadar kreşlere kaydedilebiliyor. Kreşleri belediyeler,kilise ve özel sektör işletmektedir. 4 yaşından sonra okul öncesi dönem olup velilerin isteğine bağlıdır.30 Eylül tarihinde 6 yaşını dolduran yerli yabancı çocuklar mecburi ilköğretime başlar. Öğrenciler adrese dayalı sisteme göre okullara kaydedilir.

Okula kaydedilen öğrencilerin ilk 4 yıl okuyacakları okulun adı Grundschule’dir 1. sınıfta kalma yoktur. 2. sınıfta ise Matematik ve Almanca derslerinin notu en az geçer olmalıdır.

4. Sınıftan sonra yönlendirme yapılacak okul türleri ve eğitim süreleri aşağıdaki gibidir.

GYMNASİUM    : 5. Sınıf- 13.Sınıfta mezuniyet

REALSCHULE   : 5. Sınıf -10. Sınıfta mezuniyet

HAUPSCHULE   : 5 Sınıf – 9.  Sınıfta mezuniyet

YÖNLENDİRME

*  4. Sınıf yönlendirme sınıfıdır.Şubat sonuna doğru verilen karne dışında öğretmenin tuttuğu öğrenci kişisel dosyası dikkate alınarak yönlendirilir. Almanca+Matematik/2 = 2,5 e kadar olanlar ve kişisel dosyası yeterli görülenler GYMNASİUM’ a yönlendirilir Bu okul türüne yönlendirilen öğrenciler mezun olduklarında sınavsız üniversiteye gider. En az üç dil öğrenilip mezun olunur.Geçen yıl istatistiklerine göre bu okul türüne ülke genelindeki öğrencilerin genelinin% 53’ ü, Türk öğrencilerin ise % 8’ i  yönlendirilmiştir.

*  Notu 2,6-3 arası olanlar REALSCHULE ‘ye yönlendirilir.Bu okul türünden mezun olanlar üst mesleklere (Teknisyenlik,Anaokulu öğretmenliği vb.) gider. Mezuniyet diploma notu 1-2,4 arası ise isterse GYMNASİUM ‘ a geçiş yapabilir. Yada 5. ve 6. sınıfta Almanca,Matematik ve İngilizce ortalamasına göre de GYMNASİUM’ a geçiş yapabilir.

*  Notu 3-4,4  arası olanlar HAUPSCHULE’ ye gidebilirler. Bu okul türünde okuyanlar daha çok alt mesleklere gidebilir.  8. sınıfta staj yapılır. Öğrenci istediği meslekte staj yapar . (15gün) Mesleği beğenmezse başka bir meslekte staj yapar. Tek yabancı dil (İngilizce) öğrenilir. Mezuniyetten sonra mesleki eğitim alınır. 5,6, sınıfta Almanca, Matematik ve İngilizce ortalamasına göre de REALSCHULE ‘ye geçiş yapabilir. Mezuniyet sonrası diploma notuna göre GYMNASİUM’ a geçiş yapabilir.

Baden-Wüttenberg eyaleti eğitim sisteminde yönlendirme kesin ve aşılmaz sınırlarla sınırlandırılmayıp, okullar arası geçişler her zaman mümkündür. Ancak öğrencilerin ara geçişlerde yıl kayıpları olur.Yönlendirmenin daha gerçekçi yapılabilmesi için çeşitli kuruluşlar (kilise,belediye vb.) tarafından kurulan gençlik evleri de öğrencilere eğitim öğretimin çeşitli aşamalarında sosyal ve eğitsel destek vermektedir. Bu evlere daha çok yabancı kökenli öğrenciler devam etmektedir.

HAUPSCHULE MEZUNLARININ DURUMU

HAUPSCHULE; Gerek dil yetersizliği ve gerekse aile ilgisizliğinden  dolayı yabancı  kökenli öğrencilerin en çok yönlendirildiği okul türüdür. Öğrenci velisi yönlendirmeye itiraz edebilir. İtiraz sonrası öğrencisi yeni bir merkezi sınava alınır. Başka bir öğretmen gurubu ile öğrencinin gelişim dosyası hazırlanır ve yönlendirilir. Ancak bilinçli bir eğitsel ve sosyal destek verilerek sonraki sınıflarda aşağıda belirtilen şekilde okul geçişleri yapılabilir.

a)      9. Sınıf sonunda Almanca Matematik ve İngilizce  not ortalaması  1- 2,4 ise 1 yıl daha okuyup REALSCHULE mezunu olabilir.

b)      HAUPSCHULE ‘ yi bitirip  2,4 tutturamazsa 2 yıl Teknik okula gidip hem mesleğe hazırlık hem de REALSCHULE diploması alabilir.

c)      Çıraklık eğitim yeri bulursa 3-4 yıl meslek öğrenip mezun olur, hem de REALSCHULE mezunu olabilir.

d)     Çocuk kötü not ile diploma alıp meslek yeri bulamazsa (Diploma notuna göre meslek seçebilir)  iş bumla kurumunda çeşitli meslekler hakkında bilgi alır. Meslek öğrenme imkanı bulamazsa İş kurumu kendisine vasıfsız işçi olarak çalışabilir belgesi verir.

e)      HAUPSCHULE mezunları Antalya Anadolu lisesi gibi okullardan denklik alabilmektedir.

MESLEKİ EĞİTİM

HAUPSCHULE ve REALSCHULE mezunlarının yanı sıra diploması olmayanlar da İŞKUR kurumuna müracaat ederek meslek edinme hakkında bilgi alır. İŞKUR müracaat eden öğrencilerin hangi meslekleri yapabileceklerini diploma notlarına ve ilgi yetenek testlerinden sonra kararlaştırır ve öğrenciye bildirir.. Diploması olmayanlara da kurslar düzenleyerek diploma almalarını sağlamaktadır. İŞKUR meslek edinmek isteyenler ile işverenleri buluşturup mesleki eğitim almalarını sağlamaktadır.

Baden-Wüttenberg eyaletinde mesleki eğitimi; Mesleki eğitim kurumları (Dual sistem –Çıraklık), Özel şirketlerin meslek okulları ve Teknik okullar vermektedir. Mesleki eğitim veren kurumlar sadece mezuniyet diploması verirken, ustalık sertifikalarını pratik ve sözlü sınav yaparak Ticaret ve Sanayi Odası vermektedir. Ayrıca Ticaret ve Sanayi Odası meslek eğitimi veren işletmelerin yeterliliğini denetler. Ticaret ve Sanayi Odası eğitim bakanlığı ile beraber mesleki eğitim için müfredat programlarını hazırlar.

Büyük ticari işletmeler (Mercedes, Porsche,.. vb.) meslek eğitimi verecekleri öğrencileri ağırlıklı olarak REALSCHULE ve HAUPSCHULE mezunları arasından, diploma notlarına göre ve özel testlerden geçirdikten sonra alır. Mesleki eğitim çalışmaları proje odaklıdır. Mesleki eğitimleri boyunca öğrencilere işletme tarafından ücret ödenir. Büyük işletmelerin mesleki eğitimleri genellikle istihdam garantilidir. MTBK denilen bu eğitim sisteminden mezun olanlar lise mezunu olarak üniversiteye gidebiliyor. Mesleki eğitim sonunda sertifikalandırma sınavını TSO yapar. Öğrenci iş hayatına hazır hale gelmiştir.

DEĞERLENDİRME

Mesleki Eğitim ve Yönlendirmenin  ülkemizde ve Avrupa ‘nın en önemli iki örnekleminde var olan eğitim yapıları içerisinde incelenmesi sonucu aşağıdaki değerlendirmelere ulaşılmıştır.

1.      Ülkemizdeki eğitim sisteminde açıkça (mesleki eğitim seçeneklerine kadar) dikey bir işleyiş hakim iken; İngiltere ve Almanya’da eğitim sistemi yatay ve çatallı bir işleyişe sahip görülmektedir.

2.      Ülkemizde yönlendirme sistemi henüz tam işletilememekte ve yönlendirme İngiltere ve Almanya’da olduğu gibi kesin sonuçlara ulaşamamaktadır. İlköğretim sonunda gecikmelerle yapılan yönlendirmeler bile ortaöğretim mevzuatındaki farklılıklardan dolayı çok düşük oranlarda gerçekleştirilmektedir. Bu da ortaöğretim ve mesleki eğitimin olması gereken biçimde olmasını engellemektedir. İngiltere ve Almanya’da sistem içinde kesin ve net yönlendirmelerle işleyişin düzenli olması sağlanmaktadır.

3.      Ülkemizde mesleki eğitim diğer eğitim kademeleri içerisinde müstakil bir konu olarak görülüp ayrı bir boyutta değerlendirmekte; İngiltere ’ de genel eğitimin içerisinde ve bazen de sertifika programı boyutunda ele alınmakta, Almanya’ da ise eğitim basamaklarının bizdeki kadar dikey bir seyir izlemediği yatay akışkanlıklar barındırdığı görülmektedir.

4.      Ülkemizde okulöncesi hariç 10.sınıfa kadar (16-17 yaş) dikey ve kesintisiz bir eğitim yapılanması var iken; İngiltere ve Almanya’da bu sürece okulöncesinin de dahil olduğu ve 4.-6. sınıftan (9-11 yaş)  itibaren mesleki yönelimlerin oluşturulduğu bir yapılanma mevuttur.

5.      Ülkemizdeki yönlendirme ve mesleki eğitime yerleştirme dolayısı ile yetenek ve beceri tespiti, kazanımı-geliştirilmesi konularında gecikmelere  ve devamında hayata üniversite eğitimi ile meslek edinerek daha geç atılmalara yol açmaktadır. Bu zincirleme sorunlu bakış mesleki eğitime yönelmeyi üniversite eğitimini geciktirmesinden dolayı azaltmakta/isteksizleştirmekte , nitelikli ara eleman  ihtiyacının karşılanmasında sorunlar yaşatarak, mesleki eğitimin genel eğitim içindeki oranının düşük kalmasına yol açmaktadır. İngiltere ve Almanya örneklerinde, bahse konu dezavantajlar ciddi ölçüde giderilmiş görülmektedir.

6.      Ülkemizde, mesleki eğitim istihdam ilişkisi çok genel esaslarla ele alınarak istihdam/iş piyasası ilişkisi çok güçlü görülmezken (genel kamu iş sınavları ya da çok düşük ücretlerle özel sektör); İngiltere ve Almanya’da istihdam şartlı, iş piyasasının tamamen sisteme endekslendiği/ kendi mesleki eğitimini verdiği ve lokal ihtiyaçların uygulamalarda hakim olduğu bir işleyiş mevcuttur.

7.      İngiltere ve Almanya’da mesleki eğitimin gerçek piyasa ortamında sürdürülmesi Ülkemizdekinden belirgin olarak farklılaşmaktadır.

8.      Ülkemizde mesleki eğitime yönlendirme daha çok bireyin psikolojik süreçleri ve kişilik analizi, başarı düzeyi,…vb. hususlardan daha çok etkilenmekte iken; İngiltere ve Almanya’da konu ağırlıklı olarak beceri gelişimi ile kısmen başarı düzeyinden etkilenmektedir. 

9.      Ülkemizdeki mesleki eğitimde, genel akademik eğitimin yeri İngiltere ve Almanya örneklerinden daha fazladır. İş ve meslek becerileri ile akademik konuların yoğun ilişkisi ek sorunlara yol açmaktadır.

10.  İngiltere ve Almanya’da tüm eğitsel işleyişte ve mesleki yönlendirmede dilin kullanımı ve özellikle matematiksel başarı dikkat çekici düzeyde önemsenmektedir.