Çeşitli kaygılar nedeni ile çocuğun okula gitmeyi reddetmesidir. Çocuk okula gitmez veya okula gider derslere devam etmeden okuldan ayrılır.

Okul reddi okul hayatının her döneminde ortaya çıkabilir; ancak çoğunlukla geçiş dönemlerinde, yani okula başlama ve 10-11 yaş dönemlerinde ortaya çıkar.

İlk kez okula giden 6-7 yaş çocukları, ailelerinden ayrılarak yabancı bir ortama girdiklerinde, yabancı ortamı tanıyıp arkadaşlar edininceye kadar bazı uyum sorunları gösterebilirler. Bu uyum sorunları okula gitmeyi reddetme düzeyinde değildir. Okul reddi olan çocuklar ise okula başlarken anne veya babalarından ayrıldıklarında sebebini bilmedikleri büyük bir kaygı, korku duyarlar. Bu nedenle de okulda durmak istemezler, buna zorlandıklarında ağlama krizleri, öfke nöbetleri ve fiziksel bir hastalığı düşündürecek karın ağrısı, bulantı, kusma, başağrısı, baş dönmesi gibi belirtiler gösterebilirler. Yapılan muayene ve tetkiklerde bu belirtileri açıklayacak bir fiziksel hastalık tespit edilemez. Okul zamanı veya okulda büyük bir kaygı, korku ve fiziksel belirtileri gösteren çocuk okula gitmediği zaman veya hafta sonları oldukça rahat, neşelidir. Hiçbir şikayeti yoktur. Pazar günü akşamdan veya pazartesi sabah bu belirtiler ortaya çıkmaya başlar. Çocuk neden okula gitmediğini tam olarak açıklayamaz, ancak içinde bir korku olduğunu, ağlama hissi geldiğini söyler, bazen de öğretmen kızıyor, arkadaşlarım benimle oynamıyorlar gibi gerekçeler öne sürer. Bazı çocuklarda başlangıçta okula giderler; daha sonra birden okula gitmeyeceklerini söylerler.

Ergenlik öncesi veya ergenlikte ortaya çıkan okul reddi 6-7 yaş çocuklarındaki gibi birden ve şiddetli belirtilerle başlamaz. Yavaş yavaş okula karşı, arkadaşlarına karşı, zevk aldıkları şeylere karşı ilgisizlik başlar. Okula karşı isteksizli genelleşerek diğer ortamlarda da ortaya çıkmaya, çocuğun içe kapanmasına neden olur. Sosyal ve akademik hayatında çeşitli sorunlar ve bunlara bağlı olarak ortaya çıkan çeşitli ruhsal sorunlar yaşayabilir.

Okul reddinin temelinde çocuğun aşırı korunup, kollanması, annesinden koparak bağımsızlaşamaması nedeni ile kendisine güveninin gelişememesi yatar.Aile bireyleri genellikle birbirlerine bağımlıdırlar. Biri diğerine bir şey olacak korkusunu yaşar. Çocuğa bir şey olacak diye hep tetikte dururlar. Çocuğun basit bir hastalığında veya basit bir kazada çok telaşlanırlar. Çocuğa bir şey olur korkusu ile çocuğun kendi başına bir şey yapmasına izin vermezler. Çocuğun yapması gereken şeyleri kendileri yaparlar.Böyle yetişen bir çocuk okula başladığında kendisini yapayalnız ve güvensiz hisseder.Kendisine veya anne babasına bir şey olacak korkusunu yaşar.

Okul reddi okula başlama ile birlikte başlayacağı gibi,daha sonra kaza, hastalık nedeni ile okula gidememe, çocuğa yakın olan aile üyelerinden birinin hastalığı, ölümü, anne baba arasındaki sorunlar, kardeş doğumu, öğretmen tarafından duygusal ve ya fiziksel olarak örselenme, okul değişikliği, ağır ödevler, tatiller, okul arkadaşları ile yaşanan sorunlar, okul reddini tetikleyebilir.

Tedavi için aile, öğretmen ve okul yönetiminin işbirliği önemlidir. Aile ve öğretmen, okul yönetimi sorun hakkında aydınlatılmalıdır. Çocuk sınıfa girmezse bile okul bahçesine götürülmeli, tenefüslerde arkadaşları ile oynaması sağlanmalıdır. Başlangıçta birkaç saat anne babası ile okul bahçesinde oynaması sağlanırken bu süre zamanla uzatılmalıdır. Aynı süreç sınıf içinde tekrarlanmalıdır. Okula gitmiyor diye dayak atmak, kızmak, aşağılamak, suçlamak, sorunu dahada ağırlaştırabilir. Anne babanın ev içindeki tutumlarını değiştirmeleri, ve çocuğa anlayışlı davranmaları, güven vermeleri, sosyal yönden teşvik etmeleri önemlidir.Aynı tavrı öğretmeninde göstermesi gerekir.

Belirtilen davranışlarla çocuk okula dönmezse, ilaveten bilişsel davranışçı tedavi ile çocuk okula dönebilir. Sıkıntısı çok fazla olan ve depresyonu olan çocuklara çeşitli ilaçlarda verilebilir.

Kaynak: Mynet.com
Dr. Mazlum Çöpür
Çocuk - Ergen ve Yetişkin Psikiyatrisi Uzmanı